2. Din Hukuku: Dinden Çıkma: en-Nevevî

Tam adı Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî (ö. 676/1277)’dir. Döneminin ileri gelen Şâfiî fakihlerinden Nevevî’nin İslam ahlâk ve âdabıyla alakalı sahih hadisler çerçevesinde kaleme aldığı Riyâzü’s-sâlihîn, Müslim’in es-Sahîh’ine şerhi olan el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim gibi çok sayıda hadis ilminde meşhur eserinin yanında fıkıh, Kur’ân ilimleri, dil ilimleri alanında da kitapları bulunmaktadır. Müellifin, fıkıh sahasında da Gazzâlî’nin el-Veciz’ine Abdulkerim b. Muhammed er-Râfiî’nin şerhi eş-Şerhu’l-kebîr’in Ravzatü’t-tâlibîn ve ʿumdetü’l-muttakîn adıyla ihtisarı, yine Rafiî’nin el-Muharrer isimli eserini özetlediği ve tashih ederek kaleme aldığı, üzerine kırka yakın şerh ve hâşiyenin yazıldığı Minhâcü’t-tâlibîn gibi önemli eserleri vardır. Nevevî’nin el-Minhâc’ın kelimelerini açıklamak üzere kaleme aldığı Şerhu Dekâʾiki’l-Minhâc adıyla bir eseri de bulunmaktadır.

Dinden çıkma, İslam’dan niyet, küfür sözleri veya fiille alakayı kopartmak demektir. İtikad olarak bunların olmasıyla inatla olması ya da alayla olması da aynı şeydir. Kim yaratıcıyı inkâr eder, peygamberleri yalanlar, veya zina gibi icma ile haram olan bir şeyi helal yapar veya aksini (helal olduğunda icma olan bir şeyi haram yapması) veya yarın küfre gireceğine niyet ederse veya bunda tereddüt ederse bu kimse kâfir olmuştur (dinden çıkmıştır).

Fiil ile dinden çıkmak: Kim kasti ve açık bir istihza ile veya açıkça Mushafı çöplüğe (pisliğe) atmak, puta tapmak veya güneşe tapmak gibi bir fiil yaparsa dinden çıkmış olur. Çocuğun, aklı başında olmayanın veya ikrah altında zorlananın dinden çıkması geçersizdir. Kişi dinden çıkar ve daha sonra delirirse bu durumda delilik halinde öldürülmez.

Mezhebin genel görüşü ise sarhoşluk halinde dinden çıkma ve dine girmenin sahih olduğu şeklindedir. Onun dinden döndüğüne ilişkin şehadeti kabul edilir. Bu konuda ayrıntıya ihtiyaç olduğu da söylenmiştir. İlkine göre eğer dinden çıktığında ilişkin şahit getirilir fakat o bunu inkar ederse bu durumda şehadete göre hükmedilir. Eğer, ben ikrah altındaydım derse bu durumda kâfir esir gibi onun karinesine itibar edilir. Yeminine güvenilir. Aksi takdirde güvenilmez.

Eğer sözlü bir şekilde dinden çıkmışsa bunu ikrah altında söylediğini itiraf ederse bu durumda onun yeminine itibar edilir. Bir kişi iki Müslüman çocuk bırakarak ve Müslüman olduğu bilinerek ölmüşse, çocuklardan birisi babasının kâfir olarak öldüğünü söyler, küfretmesinin sebebini de açıklarsa bu çocuk babasına mirasçı olamaz. O’nun alacağı hisse fey kabul edilir…

Dinden çıkan kadın ve erkeğin tövbeye davet edilmesi gerekir. Bir görüşe göre o kimse, bu halde bulunduğu sürece artık kâfir gibi kabul edilir. Bir başka kavle göre ise bu kimseye üç gün mühlet verilir. Eğer dinden dönmesinde ısrar ederse öldürülür. Eğer tövbe eder düzelirse olduğu halde bırakılır. Bir kimsenin gizli bir şekilde zındık ve bâtınî olarak başka bir dine girmesi durumunda bu kimseye tövbe teklif edilmeyeceği, tövbe ederse de bu tövbesinin kabul edilmeyeceği söylenmiştir.

Dinden dönen kimsenin çocuğu ise onun dinden dönmesinden önce veya sonra iman etmişse onun ebeveyninden birisi Müslümansa o Müslümandır. Ben en uygun olanın kâfir olduğunu söylüyorum. Iraklılar da ittifakla onun kâfir olduğunu söylemişlerdir. En iyisini Allah Teâlâ bilir.

Dinden çıkan kimsenin sahip olduğu maldaki mülkiyetiyle ilgili de farklı görüşler mevcuttur. En sahih olanı, eğer o dinden çıkmış olarak ölürse malında mülkiyet hakkı kalmamıştır, eğer Müslüman olmuşsa bu durumda da mülkiyeti duruyordur. O maldan daha önce mevcut olan borçları ödenir. Bu maldan kendilerine infak edilmesi gerekenlere infak yapılır.

Onun mallardaki tasarrufuna gelince, vakıf, köle azat etme, mevkuf haldeki vasiyetler o kişinin Müslüman olmasıyla geçerli hale gelir ve uygulanır. Eğer Müslüman olmazsa bunlar geçerli olmaz. O kişinin alım satımı, hibesi, rehini, köleyle karşılıklı mükâtebe yapması geçerli değildir…

Nevevî 2005/1426. Minhâcü’t-tâlibîn ve umdeti’l-müftîn fi’l-fıkh, 1. bs., Beyrut, Dârü’l-Minhâc, s. 501-502. 
Çeviren: Abdurrahman Yazıcı - Reşadet Ahmadov