6. Akabe Biatları

Hz. Peygamber, Mekke’ye hac için gelen diğer kabileler arasında İslâm’ı yaymaya çalıştı. Ancak tebliğden umduğu sonucu elde edemiyordu. Kureyşliler, Hz. Peygamber’in davetini baltalamak için onu büyücü, kâhin, şair ve deli olmakla itham ederek sözlerine itibar edilmemesi gerektiğini söylüyorlardı. Hacca giden kabileler arasında Medineli Araplar da vardı. Kısa bir süre önce Medine’de yaşayan ve aralarında uzun zamandır kan davası bulunan akraba iki kabile olan Evs ve Hazrecliler Buâs savaşında karşı karşıya gelmişlerdi. Hz. Peygamber’in hicretinden beş ya da altı yıl önce meydana gelen bu savaş, Evs kabilesinden bir kişinin Hazrec’e sığınan bir yabancıyı öldürmesi üzerine başlamış; Evs’in zaferiyle sonuçlanmıştı. Bu sebeple Hazrecliler müttefik arayışına girmişlerdi.

Hz. Peygamber, bıkmadan Mekke’ye gelen kabileler arasında tebliğ faaliyetini sürdürürken peygamberliğin 11. yılında (m. 620) Medine’den gelen kafilenin içinde bulunan altı Hazrecli Müslüman oldu. Bunlar Mekke yakınlarındaki Akabe mevkiinde Hz. Peygamber’le görüştüler ve onun İslâm’a çağrısına olumlu cevap verdiler.

Birinci Akabe Biatı

Memleketlerine dönen altı Müslüman, peygamberliğin 12. yılında (m. 621) daha kalabalık bir grup olarak Mekke’ye geldiler. Hz. Peygamber onlarla Akabe mevkiinde bir toplantı yaptı. Bu toplantıya on Hazrecli’nin yanı sıra iki de Evsli katılmıştı. Hz. Peygamber onlara nasihat etti ve İslâm ilkelerine uyacaklarına dair onlardan biat aldı. Hz. Peygamber’e şu hususlarda biat edildi:

1. Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamak.
2. Hırsızlık yapmamak.
3. Zina etmemek.
4. Çocuklarını öldürmemek, 
5. Yalan uydurarak hiç kimseye iftira etmemek. 
6. İyi olan hiçbir hususta Allah Resûlü’ne isyan etmemek.

Hz. Peygamber bu şartları yerine getirenlerin cennete gireceklerini müjdelemiştir.

Kur’ân-ı Kerim’de bu biata işaret edilmektedir:

“Ey Peygamber! Mü’min kadınlar, Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, hiç yoktan yalan uydurarak iftira atmamak, hiçbir iyi işte sana karşı gelmemek konusunda sana biat etmek üzere geldikleri zaman, biatlarını kabul et ve onlar için Allah’tan bağışlama dile. Şüphesiz Allah, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir” (Kur’ân 60:12).

Hz. Peygamber, bu biattan sonra Medineli Müslümanlara dinlerini öğretmek ve onlara imamlık yapmak üzere Mus’ab b. Umeyr’i Medine’ye gönderdi. Mus’ab’ın Medine’deki çalışmaları çok başarılı sonuçlar verdi. Onun daveti üzerine Evs kabilesinin liderlerinden Sa’d b. Muâz ile Üseyd b. Hudayr’ın Müslüman olması, İslâm’ın Evs kabilesi arasında da yayılmasını hızlandırdı.

İkinci Akabe Biatı

Birinci Akabe biatından bir yıl sonra (peygamberliğin 13. yılı/m. 622) yine hac döneminde kalabalık bir Müslüman grubu Mekke’ye geldi. Hz. Peygamber, ikisi kadın olmak üzere 75 Medineli Müslümanla arasında Akabe’de tekrar görüşme yaptı. Gelenlerin çoğu Hazrec kabilesindendi.

Bu görüşmeye Hz. Peygamber’in henüz Müslüman olmayan amcası Abbas da katıldı. Abbas’ın katılma sebebi, Hz. Peygamber’in Medine’ye davet edileceği bu toplantıda yeğenini yalnız bırakmamak, onun güçsüz ve zayıf olduğu izlenimini vermemekti. Abbas yaptığı konuşmada şöyle dedi:

“Bildiğiniz gibi Muhammed bizdendir. Onu, bizimle aynı görüşte olan, kavmimizden kimselere karşı koruduk. Kendisi kavmi arasında izzet sahibi, yurdunda ise koruma altındadır. Ancak o size katılmayı ve sizin yanınıza gelmeyi istiyor. Eğer onu davet ettiğiniz hususta sözünüzü tutacaksanız ve muhaliflerinden koruyacaksanız sizi yüklendiğiniz sorumlulukla baş başa bırakıyorum. Yok, eğer yanınıza geldikten sonra kendisini düşmanlarına teslim edip ona ihanet edecekseniz, onu hemen terk edin. Çünkü o kavmi arasında ve yurdunda izzet ve koruma altındadır.”

Görüşmeler sırasında Medineli Müslümanlar, kendi canlarını, mallarını, hanımlarını ve çocuklarını korudukları gibi Hz. Peygamber’i koruyacaklarına; iyi ve kötü günlerinde ona itaat edeceklerine, bollukta ve darlıkta ona gerekli mali yardımları yapacaklarına; iyiliği emredip kötülüğe engel olacaklarına; hiç kimseden çekinmeden hak üzere bulunacaklarına dair biat ettiler. Hz. Peygamber, Medineli Müslümanların aralarından on iki temsilci (nakîb) seçmelerini istedi. Bunun üzerine dokuzu Hazrecli, üçü Evsli olmak üzere on iki temsilci seçtiler. Hz. Peygamber Neccâroğullarının temsilcisi Es’ad b. Zürâre’yi de onların reisi (nakîbü’n-nükabâ) olarak tayin etti. Temsilci seçilmesi, Hz. Peygamber’in muhataplarına sorumluluk yüklemek açısından önemliydi.

Birinci Akabe Biatında daha çok ahlakî prensipler öne çıkarılmışken, İkinci Akabe Biatında siyasî hedefler amaçlanmış; böylece Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinin ilk adımları atılmıştır.

İbn Hişâm 1355/1936. es-Sîretü’n-Nebeviyye, nşr, Mustafa es-Sekkâ ve dğr., I-IV, Kahire, I-II, s. 428-434. 
İbn Sa’d 1388/1968. et-Tabakâtü’l-kübrâ, nşr. İhsan Abbas, I-IX, Beyrut, I, s. 217–223. 
Çeviren: Abdülkerim Özaydın – Casim Avcı