A. İSLAM İKTİSADI: EŞ-ŞEYBANÎ

Hanefi mezhebinin üç büyük imamından biri olan İmam Muhammed’in tam adı, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan b. Farkad eş-Şeybanî’dir. Aslen Şam civarından olan babası, daha sonra Irak’a yerleşmiş, İmam Muhammed de, 132/749 tarihinde Vasıt’da doğmuştu. Kendi dönemin önde gelen ilim merkezlerinden biri olan Kufe’de yetişmişti. Babasından yüklü miktarda kendisine miras kalmış, bu serveti ilim yolunda harcamıştı. Küçük yaşta Ebu Hanife’nin derslerini takibe başlamış, 150/767’de Ebu Hanife’nin ölümü üzerine, fıkıh tahsilini Ebu Yusuf’tan tamamlamıştı. Eğitiminden sonra çeşitli yerlere seyahatlerde bulunarak Şam’da Evzaî’nin, Mekke’de Süfyan b. Uyeyne’nin, Horasan’da Abdullah b. Mübarek’in yanına giderek bunlardan ilim tahsil etmişti. Basra’da da birçok ilim ehlinden ders almış, yaklaşık üç sene Medine’de İmam Mâlik’ten ders okumuştu. İmam Şafiî’ye de ders verdiği kaydedilen İmam Muhammed, kadılıklarda da bulunmuş, 189/805 tarihinde Rey civarında vefat etmişti. ez-Ziyâdât, el-Câmiu’s-Sağîr, el-Câmiul-Kebîr ve diğer önemli eserler telif eden bu âlimin, iktisat konularını kapsayan Kitâbu’l-kesb isimli eseri de önem taşımaktadır.