E. YARGILAMA HUKUKU

İslam hukukunda muhakeme (yargılama) hukukunun adı ve bu alanda yazılan eserlerin genel adına “edebü’l-kâdî” denir. Hakim, dava, mahkeme, taraflar, deliller ve prosedür gibi muhakeme hukukunun temel bahislerini ayrıntılı ve sistematik bir tarzda ele alan edebü’l-kâdî alanında ilk dönemlerden itibaren müstakil eserler verilmeye başlanmıştır. Bu alanda yazılan ilk kaynaklardan ve günümüze ulaşanlardan önemlileri de Hanefî fakihi Hassâf (ö. 261/875)’ın Edebü’l-kâdî isimli eseridir. Tam adı Ebû Bekr Ahmed b. Ömer (Amr) b. Müheyr el-Hassâf eş-Şeybânî olan müellif müteahhirîn dönemi Irak fıkıh ekolünün önde gelen temsilcilerinden kabul edilmekte, fıkhın geneline ilişkin değil de özel konularına (hiyel, nafaka, vakıf, şurut vb.) dâir kaleme aldığı kitaplarla dikkat çekmektedir. Edebü’l-kâdî isimli eseri Hanefî mezhebinin bu alanda yazılmış eserlerinden günümüze ulaşanların en eskisi olup hakkında on civarında şerh yazılmıştır. Bu şerhler arasında Cessâs (ö. 370/981) ile Sadrüşşehîd (ö. 536/1141)’in kaleme aldıkları şerhler önemli olup ayrıca günümüze ulaşmış ve neşredilmişlerdir.